Trẻ em thường mắc các bệnh về hô hấp như viêm mũi, viêm phế quản, viêm phổi ... khiến trẻ xuất tiết và ứ đọng đờm nhớt, làm tắc nghẽn đường thở. Trong khi trẻ em (đặc biệt là trẻ sơ sinh) chưa thể không thể tự khạc đờm như trẻ lớn nên hỗ trợ thông đường thở cho bé là cần thiết. Một trong những phương pháp hỗ trợ này là vỗ rung cho trẻ bệnh hô hấp. Thông thường, khi có bác sĩ chỉ định, điều dưỡng hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu sẽ thực hiện.
1. Vỗ rung long đờm là gì?
Vỗ rung là phương pháp vật lý bằng tay của kỹ thuật viên, bằng dụng cụ hoặc cả hai tác động một lực cơ học vào lồng ngực để làm rung phần dịch đờm đang ứ đọng trong phổi, hoặc trong đường thở. Giúp cải thiện hiệu quả của hô hấp, giúp quá trình giãn nở của phổi tốt hơn, góp phần tăng cường sức cơ hô hấp, đào thải các chất dịch tiết, đờm nhớt ra khỏi đường hô hấp.
Phương pháp này thường được chỉ định áp dụng cho các bệnh nhân bao gồm:
- Trẻ bị viêm phổi.
- Trẻ em bị viêm phế quản.
- Viêm tiểu phế quản.
- Hen phế quản.
- Giãn phế quản.
Chống chỉ định: Không thực hiện phương pháp này cho các trường hợp sau:
- Trẻ bị chấn thương lồng ngực.
- Trẻ mắc bệnh tim mạch.
- Tràn dịch, tràn khí màng phổi.
- Ung thư phổi.
- Dị tật đường thở.
- Ngay sau khi trẻ ăn no.
2. Vai trò của vỗ rung cho trẻ bệnh hô hấp
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên thế giới mỗi năm có khoảng 4,3 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị tử vong do các bệnh lý về đường hô hấp, trong đó chủ yếu là trẻ bị viêm phổi. Trung bình mỗi trẻ em sẽ mắc các bệnh lý về hô hấp từ 4 – 6 lần/năm.
Các bệnh lý về đường hô hấp thường gặp như: Viêm nghẹt mũi, viêm tiểu phế quản, viêm phổi,...khiến trẻ bị ứ đọng đờm nhớt, làm tắc nghẽn đường thở, trẻ khó thở, thở khò khè.
Khi mắc các bệnh về viêm nhiễm đường hô hấp, dịch tiết ra có thể gây bít tắc đường thở khiến trẻ sẽ bị khò khè, khó thở. Vỗ rung cho trẻ bệnh hô hấp là phương pháp vật lý trị liệu hô hấp cho trẻ có tính chất cơ học làm long dịch tiết, long đờm. Sau đó thoát ra ngoài nhờ phản xạ khạc và ho, hoặc sử dụng máy hút nếu trẻ không tự ho được.
Kỹ thuật vỗ rung lồng ngực cho trẻ được tiến hành xen kẽ trong thời gian dẫn lưu tư thế, kết hợp với việc tập thở và ho giúp đường thở được thông thoáng, giải phóng đờm nhớt làm cho trẻ giảm khò khè, giảm nôn ói, thở dễ dàng hơn.
3. Cách làm vỗ rung cho trẻ bệnh hô hấp
- Nguyên tắc của vỗ: Dùng tay vỗ nhẹ vào ngực người bệnh nhằm tạo nên các sóng xung lực tác động qua thành ngực truyền vào phổi, giúp cho các cục đờm đang bị ứ đọng dính vào phế quản bị bong ra, sau đó đờm được dẫn lưu vào phế quản lớn và ho tống ra ngoài.
- Nguyên tắc của rung: kỹ thuật rung lồng ngực bổ sung cho động tác vỗ, góp phần tạo lực thúc đẩy đờm dễ thoát ra ngoài.
- Tư thế vỗ rung long đờm: Cho trẻ nằm nghiêng một bên, hoặc ngồi cúi đầu về phía trước, hoặc giữ ở tư thế mẹ bế vác trẻ.
- Xác định vị trí vỗ: Bắt đầu vỗ từ vùng phổi của trẻ, vỗ từ dưới vỗ lên nhằm mục đích dẫn lưu đờm từ vị trí dưới lên miệng, họng. Vùng phổi của trẻ có thể được ước lượng là từ ngang lưng trở lên.
- Ngừng ngay vỗ, rung nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu hô hấp xấu đi.
- Thực hiện điều trị vật lý trị liệu theo phương pháp vỗ rung long đờm cách xa bữa ăn khoảng 1h30.
- Tôn trọng các nguyên tắc vệ sinh.
Kỹ thuật vỗ trên thành ngực:
Nguyên tắc: Dùng tay vỗ nhẹ vào ngực của trẻ nhằm tạo nên các sóng xung lực tác động qua thành ngực truyền vào phổi, làm cho các cục đờm ứ đọng dính vào phế quản bị bong ra, sau đó đờm được đưa ra ngoài bởi ho và khạc.
Thao tác: Bàn tay và ngón tay khép chụm lại để khi vỗ tạo được một đệm không khí giữa tay và thành ngực. Vai, khuỷu tay và cổ tay người thực hiện vỗ phải được giữ ở tư thế thoải mái, mềm mại. Đối với trẻ sơ sinh người thực hiện tác động lực khi vỗ chủ yếu ở 2/3 bàn tay nghiêng về phía các ngón tay. Hai tay vỗ nhịp nhàng, đều đặn, di chuyển trên thành ngực từ cao xuống thấp tạo nên sự thư giãn, dễ chịu cho trẻ. Không nên vỗ quá mạnh, quá nhanh làm đau và khó chịu cho trẻ. Phải vỗ liên tục trong khoảng 3-5 phút, không tùy tiện tự ý dừng lại. Nếu người làm mỏi tay không giữ được nhịp điệu hoặc trẻ muốn ho thì có thể kết thúc động tác vỗ, chuyển sang động tác rung.
Vỗ rung long đờm cho trẻ em
Kỹ thuật rung lồng ngực
Nguyên tắc: Động tác lắc và rung lồng ngực nhằm bổ sung cho kỹ thuật vỗ, tạo lực thúc đẩy giúp dễ đưa đờm ra ngoài.
Thao tác: Động tác rung thường được tiến hành sau quá trình vỗ lồng ngực. Người thực hiện để hai bàn tay áp xuống ngực người bệnh hoặc đặt tay nọ chồng lên tay kia ở vị trí sau lưng hoặc trước ngực hoặc hai bên phải trái lồng ngực. Rung với lực vừa phải, nhẹ nhàng, tránh làm đau hoặc gây khó chịu cho trẻ. Nếu người thực hiện đặt hai tay đè lên nhau thì sử dụng bàn tay phía trên rung là được.
4. Lưu ý khi thực hiện vỗ rung cho trẻ bệnh hô hấp:
- Tổng thời gian thực hiện vỗ và rung không được quá 30-40 phút.
- Thực hiện vỗ lồng ngực cho trẻ khi dạ dày rỗng, trước bữa ăn hoặc sớm nhất là khoảng 1 giờ sau ăn để tránh gây nôn. Có thể tiến hành vỗ lồng ngực cho trẻ trong nhiều lần trong ngày.
- Trước khi thực hiện vỗ lồng ngực hãy cởi bỏ bớt quần áo bó chặt khỏi người trẻ, đặt trẻ ở tư thế thích hợp. Nếu trẻ cởi trần cần phủ một tấm vải mỏng lên người trẻ, tránh vỗ trực tiếp vào da của trẻ.
- Người thực hiện phải tháo bỏ nhẫn, đồng hồ và vòng đeo tay.
- Chuẩn bị cho người bệnh một số điều kiện cần thiết như giường nằm thoải mái, thoáng, có một bộ để đựng đờm. Trước và sau khi vỗ rung phải hút đờm dãi khỏi mũi và hỏng của trẻ.
5. Ba mẹ có nên thực hiện vỗ rung long đờm tại nhà cho trẻ?
Cha mẹ hoàn toàn không nên tự thực hiện kỹ thuật vỗ rung long đờm tại nhà. Phương pháp này chỉ nên thực hiện dưới sự chỉ định của bác sĩ và do các kỹ thuật viên được đào tạo chuyên môn sâu. Một số việc cha mẹ có thể làm tại nhà để giúp bé mau khỏi bệnh:
- Nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý cho trẻ 4-5 lần/ngày, đặc biệt trước khi cho trẻ ăn hoặc ngủ để trẻ ngủ ngon hơn và ăn dễ hơn. Trước khi nhỏ mũi cho trẻ, cha mẹ nên rửa tay sạch sẽ.
- Chỉ nên dùng khăn giấy sạch sử dụng một lần để hỉ, lau mũi cho trẻ; tránh dùng khăn sữa nhiều lần vì có nhiều nguy cơ lây nhiễm nặng hơn.
- Cho trẻ uống nhiều nước để đờm loãng ra.
- Chia nhỏ các bữa ăn để trẻ dễ tiêu và không biếng ăn.
- Khi ngủ, cho trẻ nằm nghiêng, kê gối cao hơn thông thường.
- Hạn chế việc mẹ dùng miệng hút mũi cho trẻ vì trong khoang miệng của mẹ có nhiều vi khuẩn gây bệnh, chỉ nên dùng trong trường hợp cấp cứu.
- Khi bị viêm hô hấp, trẻ thường ho hoặc ói, đây là phản xạ tự nhiên để tống xuất các chất lạ ra khỏi đường thở. Khi đó, cha mẹ nên hỗ trợ trẻ xuất đờm bằng cách vỗ lưng trẻ.
- Tuyệt đối không cho trẻ uống các loại thuốc ức chế cơn ho mà không có chỉ định của Bác sĩ chuyên khoa vì sẽ khiến đờm đặc quánh lại, độ dính cao và khó tống xuất ra ngoài.
Bài viết trên là những thông tin chung về phương pháp vỗ rung long đờm cho trẻ. Hy vọng bài viết này sẽ có ích cho những bà mẹ đang có con nhỏ. Trong mọi trường hợp, Ba mẹ nên gọi điện cho bác sĩ nhi khoa của mình để được tham vấn hoặc có thể gọi số Hotline/Zalo 0966.888.816 của Phòng khám Nhi Đồng Thành Phố để được tư vấn thêm nhé.
.jpg)
