Bệnh sởi ở trẻ em - Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị chăm sóc

Bệnh sởi ở trẻ em là gì?

Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính với các triệu chứng sốt, phát ban, chảy nước mũi, ho, mắt đỏ... bệnh có thể gặp ở trẻ em, người lớn nếu không có miễn dịch phòng bệnh, có thể gây thành dịch. Bệnh sởi tuy ít gây tử vong nhưng biến chứng có thể gặp là: viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, khô loét giác mạc mắt và đôi khi viêm não sau sởi, đặc biệt ở trẻ em suy dinh dưỡng.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nhất là các bé chưa tiêm đủ các mũi vacxin ngừa sởi là đối tượng dễ bị lây nhiễm bệnh nhất.

Ngày 27/8/2024 Thành phố Hồ Chí Minh đã công bố dịch sởi trên toàn thành phố. Tính từ ngày 23-5 đến 18-8 đã phát hiện 170 trường hợp bệnh sởi tại 15 quận, huyện và TP Thủ Đức, trong đó có 57 phường xã có ca bệnh sởi và 10 quận huyện có 2 phường xã trở lên có ca bệnh

Trẻ em là đối tượng dễ bị lây nhiễm bệnh sởi 

Nguyên nhân trẻ bị lên sởi

Bệnh sởi do virus sởi (Polinosa Morbillarum) có dạng hình cầu với kích thước cực nhỏ, đường kính chỉ khoảng 100 đến 250nm, gây ra. Đây là một chủng virus có khả năng lây lan và phát triển nhanh chóng và có nguy cơ bùng phát thành dịch cao khi thời tiết chuyển lạnh, thường xảy ra vào mùa đông-xuân. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, bệnh sởi có thể xuất hiện và phát hiện mạnh mẽ vào bất cứ thời điểm nào trong năm.

Virus Polinosa Morbillarum gây bệnh sởi

Trẻ em có thể nhiễm virus sởi thông qua tiếp xúc trực tiếp với người bệnh vì chủng virus này có thể phát tán ra bên ngoài khi người bệnh nói chuyện, ho, hắt hơi,… Do đó, bệnh sởi dễ lây lan và bùng phát thành dịch tại các khu vực đông người như trường học, nhà trẻ,…

Dấu hiệu trẻ em bị sởi

1. Thể điển hình

Thông thường, bệnh sởi ở trẻ em sẽ tiến triển theo 4 giai đoạn:

Giai đoạn ủ bệnh: Sau khi trẻ bị nhiễm virus gây bệnh, các biểu hiện bệnh sẽ không bộc phát ngay mà trẻ sẽ trải qua giai đoạn ủ bệnh thường kéo dài trong khoảng 8-14 ngày.

Giai đoạn khởi phá: Giai đoạn này thường kéo dài trong khoảng 3-4 ngày với các triệu chứng bệnh sởi ở trẻ em điển hình gồm:

• Sốt nhẹ, vừa và sau cùng là sốt cao;
• Viêm kết mạc, đỏ mắt;
• Viêm xuất tiết mũi, họng;
• Nước mắt, nước mũi chảy nhiều;
• Ho;
• Hạch ngoại biên sưng to…

Giai đoạn toàn phát (giai đoạn phát ban): Giai đoạn này thường sẽ kéo dài trong khoảng 4¸6 ngày. Lúc này, trẻ bắt đầu phát ban phía sau tai, sao đó lan rộng ra khắp mặt, xuống cổ, ngực, lưng, tay và phát ban khắp cơ thể trong 3 ngày. Những vết ban này có màu đỏ, sát sẩn, nhỏ, hơi nổi gờ lên so với về mặt da, có thể mọc thành từng đốm, nằm rải rác hoặc lan rộng ra, dính liền với nhau tạo thành những đám tròn 3-6mm.

Giai đoạn lui bệnh (giai đoạn ban bay): Ở giai đoạn này, thường trẻ đã hết sốt, các vết ban bay dần đi theo thứ tự mọc của chúng và để lại vết thâm trên vùng da phát ban. Trong một số trường hợp, vết ban bay đi khi trẻ vẫn đang còn sốt, bệnh sởi có thể đã chuyển biến thành các bệnh nguy hiểm hơn. Ngoài tra, trẻ có thể bị lột da vào giai đoạn này.

2. Thể không điển hình

Một số trẻ bị sởi không được phát hiện sớm do bệnh chỉ xuất hiện với các biểu hiện không điển hình gồm:

• Sốt nhẹ;
• Phát ban ít;
• Viêm long nhẹ;
• Thể trạng sức khỏe của trẻ không có thay đổi rõ rệt.

Các triệu chứng này rất khó phân biệt với các dấu hiệu của một số bệnh viêm đường hô hấp khác. Do đó, bố mẹ nên lưu ý hơn và đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được kiểm tra và hướng dẫn điều trị bệnh sớm nếu trẻ:

• Dưới 1 tuổi và chưa tiêm vacxin phòng bệnh sởi;
• Trên 1 tuổi nhưng chỉ mới tiêm 1 mũi vacxin phòng sởi;
• Sống trong khu vực đang bùng phát dịch sởi;
• Tiếp xúc với người bệnh hoặc đến những nơi có dịch sởi.

Ngoài ra, nếu trẻ có các biểu hiện bất thường sau, mẹ nên thông báo ngay cho bác sĩ và đưa bé đến bệnh viện càng sớm càng tốt:

• Khó thở;
• Đau đầu dữ dội;
• Đau mắt khi bị ánh sáng chiếu vào;
• Có xu hướng muốn ngủ nhiều hơn, hôn mê…

Diễn biến của bệnh sởi

Phương pháp chẩn đoán bệnh nổi sởi ở trẻ em

Để chẩn đoán bệnh sởi ở trẻ em, bác sĩ sẽ kết hợp với thăm khám lâm sàng và thực hiện một số xét nghiệm khác (xét nghiệm máu) để kiểm tra sự tồn tại của virus gây bệnh trong cơ thể trẻ. Vì vậy, khi trẻ bắt đầu có các biểu hiện bất thường, mẹ nên ghi nhớ lại các biểu hiện này và cung cấp cho bác sĩ để trẻ quá trình kiểm tra và chẩn đoán bệnh cho trẻ diễn ra nhanh chóng hơn. Ngoài ra, bác sĩ có thể hỏi về tiền sử bệnh của trẻ và gia đình khi chẩn đoán bệnh cho trẻ.

Bệnh sởi ở trẻ em có lây không?

Vậy bệnh sởi ở trẻ em có lây không? Sởi là một căn bệnh do virus gây ra. Chủng virus này sinh sống trong chất nhầy ở mũi và cổ họng. Chúng có thể lây lan từ người này sang người khác khi người mang virus nói chuyện, hắt hơi, ho… Do đó, bệnh sởi ở trẻ em có khả năng lây lan nhanh chóng.

Không chỉ vậy, virus sởi có thể tồn tại trong không khí và trên các bề mặt ở môi trường bên ngoài đến 2 giờ. Vì vậy, khi trẻ chạm vào các giọt bắn có chứa virus gây bệnh trong không khí hay dính trên các bề mặt như tay nắm cửa, bàn,… sau đó, chạm lên miệng, mũi của mình sẽ vô tình khiến virus xâm nhập và tấn công vào cơ thể.

Ngoài ra, trẻ có nguy cơ nhiễm bệnh cao, đồng thời, khi mắc bệnh, bệnh có thể trở nên nghiêm trọng hơn nếu trẻ nằm trong các trường hợp sau:

• Trẻ có hệ thống miễn dịch bị suy giảm do bệnh lý như ung thư;
• Trẻ chưa được tiêm vacxin ngừa sởi;
• Trẻ dưới 12 tháng tuổi;
• Mẹ mắc bệnh sởi trong thai kỳ…

Điều trị bệnh sởi ở trẻ em:

Bước đầu, ba mẹ nên đưa trẻ đến khám tại cơ sở y tế có chuyên khoa nhi, không đến chỗ tập trung quá đông bệnh nhân để tránh lây bệnh khác. Nếu trẻ bị sởi thể thông thường và đủ điều kiện chăm sóc và cách ly, thì nên chăm sóc tại nhà sau khi có ý kiến đầy đủ về cách chăm sóc cháu tại nhà, theo đúng hướng dẫn của các bác sĩ. Bao gồm:

• Cách ly trẻ bệnh với trẻ lành.
• Uống đầy đủ thuốc theo đơn của bác sĩ. Cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi sốt ≥ 38.5°C theo chỉ định của bác sĩ.
• Người chăm sóc cần đeo khẩu trang, rửa tay sạch trước và sau mỗi lần tiếp xúc với trẻ bị bệnh.
• Giữ vệ sinh da, mắt, mũi họng: Thay quần áo, vệ sinh thân thể như tắm hàng ngày, tránh để lạnh, nhỏ mắt, nhỏ mũi bằng nước muối 0,9% ngày 3 lần.
• Vệ sinh môi trường xung quanh, giữ gìn phòng thông thoáng sạch sẽ.
• Trẻ còn bú mẹ vẫn tiếp tục cho bú và kết hợp chế độ ăn bổ sung hợp lý (nếu trẻ trên 6 tháng).
• Tránh gió lùa, ăn thức ăn chứa protein dị ứng, các loại gia vị kích thích, không uống các loại nước có ga, đồ uống kích thích.
• Không dùng kháng sinh nếu không có chỉ định của bác sĩ.

Hiện chưa có phương pháp điều trị kháng virus đặc hiệu cho virus sởi. Có thể tránh được biến chứng nặng của bệnh sởi ở trẻ em bằng điều trị hỗ trợ: Đảm bảo dinh dưỡng tốt, uống đủ nước và bù nước và điện giải bằng các dung dịch đường uống thay thế cho dịch và các yếu tố cần thiết đã bị mất qua tiêu chảy và nôn. Cho trẻ ăn thức ăn mềm dễ tiêu, ăn đủ chất, nấu chín kỹ và khi ăn nên chia thành nhiều bữa theo khẩu vị của trẻ để trẻ dễ ăn. Không dùng các loại gia vị gây khó tiêu.

Lưu ý, trong quá trình chăm sóc trẻ bị sởi tại nhà, bố mẹ cần theo dõi chặt chẽ các biểu hiện và diễn biến bệnh của trẻ. Nếu các triệu chứng của bệnh không có dấu hiệu giảm nhẹ, ngày càng tồi tệ hơn hay trẻ sốt cao kéo dài, hệ miễn dịch suy giảm nghiêm trọng, mẹ cần đưa trẻ đến Cơ sở y tế có chuyên khoa Nhi để được điều trị tích cực ngay lập tức.

Biến chứng nguy hiểm khi trẻ bị sởi

Trẻ em có sức đề kháng và hệ miễn dịch kém là đối tượng dễ bị tấn công bởi virus sởi. Sau khi đã nhiễm virus, bệnh tiến triển nhanh chóng và có thể gây ra nhiều biến chứng sởi nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Các biến chứng sởi ở trẻ em có thể mắc phải gồm:

• Viêm não: nguy cơ xuất hiện lên đến 0.1% tổng số trẻ bị sởi. Khi trẻ xuất hiện biến chứng viêm não cấp tính, trẻ sẽ có các biểu hiện đau đầu dữ dội, mệt mỏi, sốt co giật, hôn mê, nôn liên tục, cứng gáy.
• Viêm phổi: biến chứng này xảy ra do trẻ bị bội nhiễm các vi khuẩn cầu tụ Influenzae type B và Haemophilus.
• Viêm tai giữa: đây là biến chứng thường gặp khi trẻ bị sởi.
• Viêm loét giác mạc, mù lòa.
• Trẻ bị tiêu chảy, nôn ói nghiêm trọng dẫn đến suy dinh dưỡng.
• Tái bùng phát thể lao tiềm ẩn nếu trẻ mang vi khuẩn lao trong trạng thái bất hoạt trước đó do lúc này, virus sởi phát triển mạnh khiến trẻ bị suy giảm hệ miễn dịch.

Các biến chứng do bệnh sởi ở trẻ em

Phòng ngừa trẻ bị sởi:

• Cách phòng tránh bệnh sởi hiệu quả nhất là tiêm vắc xin phòng bệnh. Chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh Sởi đầy đủ, đúng lịch theo hướng dẫn của Bộ Y tế, đặc biệt là đối với trẻ dưới 5 tuổi.
• Áp dụng các biện pháp dự phòng chung như đeo khẩu trang khi đến chỗ đông người hoặc bệnh viện.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng nhất là khi chăm sóc trẻ.
• Giữ nhà cửa thông thoáng, sạch sẽ.
• Uống đầy đủ nước mỗi ngày.
• Bổ sung các loại thực phẩm có nhiều vitamin A như cà rốt, các loại rau xanh thẫm và các loại quả có màu vàng, màu da cam.

Tiêm đầy đủ Vaccin và chế độ dinh dưỡng tốt giúp phòng ngừa sởi